Chính sách tiền tệ được xoay chuyển từ “chặt chẽ, chắc chắn” sang trạng thái “linh hoạt, nới lỏng”, tức vừa bảo đảm mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô vừa hỗ trợ phục hồi kinh tế. Tuy nhiên, chính sách tiền tệ không phải “chìa khóa vạn năng” để gỡ khó cho doanh nghiệp.

Rủi ro rất lớn nếu quá dựa vào chính sách tiền tệ trong bối cảnh tổng cầu đang suy giảm. Ảnh: ST

Kịp thời và “đúng bệnh”

Tại Hội nghị Chính phủ với địa phương để đánh giá công tác 6 tháng đầu năm và triển khai kế hoạch 6 tháng cuối năm 2023, Chính phủ đã thống nhất cao chuyển chính sách tiền tệ từ trạng thái kiểm soát “chặt chẽ, chắc chắn” ở những thời điểm trước đó sang trạng thái “linh hoạt, nới lỏng”. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng lưu ý, thực hiện chính sách tiền tệ linh hoạt, nới lỏng hơn cần có trọng tâm, trọng điểm và có kiểm soát.

Sau Hội nghị này, giữ đúng “lời hứa”, ngày 15/7, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 105/NQ-CP về các nhiệm vụ, giải pháp tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, siết chặt kỷ luật, kỷ cương. Trong đó, Chính phủ yêu cầu Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan điều hành các công cụ chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, nới lỏng phù hợp, kịp thời, hiệu quả để tạo điều kiện thanh khoản cho các tổ chức tín dụng; tiếp tục giảm mặt bằng lãi suất, nhất là giảm lãi suất cho vay (phấn đấu giảm ít nhất khoảng 1,5-2%), nghiên cứu, thực hiện áp dụng đối với cả khoản vay mới và đang còn dư nợ.

Trước đó, chỉ trong 6 tháng đầu năm, NHNN đã 4 lần giảm từ 0,5-2% cho các mức lãi suất điều hành, từ đó đưa mức lãi suất huy động bình quân giảm từ 0,7-0,8%, lãi suất cho vay bình quân giảm từ 1-1,2% so với hồi cuối năm 2022. Vừa qua, NHNN cũng đã điều chỉnh chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng năm 2023 cho các tổ chức tín dụng với mức giao toàn hệ thống khoảng 14%.

Với con số này, Công ty Chứng khoán Maybank IB (MSVN) ước tính, theo chỉ tiêu mới, quy mô tín dụng có thể giải ngân trong nửa cuối năm 2023 bình quân khoảng 180.000 tỷ đồng mỗi tháng, cao hơn so với con số 122.000 tỷ đồng nếu tính theo chỉ tiêu tăng trưởng 11% công bố trước đó. Thậm chí, nhiều chuyên gia còn kỳ vọng NHNN sẽ còn ít nhất một đợt giảm lãi suất điều hành nữa từ nay đến cuối năm để hỗ trợ nền kinh tế.

Theo các chuyên gia, những động thái này là rất kịp thời, “bắt đúng mạch và kê đơn đúng thuốc”, đáp ứng yêu cầu cấp thiết tháo gỡ khó khăn về thanh khoản, tín dụng, thúc đẩy phục hồi, phát triển sản xuất kinh doanh và phù hợp với thực tiễn.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã chia sẻ: “Tôi hình dung bối cảnh doanh nghiệp lúc này như là các “mảnh ruộng đang khô hạn” và Chính phủ đang cố gắng tạo nguồn nước để tưới các mảnh ruộng này. Bởi vì hoạt động kinh doanh thì cần vốn, vốn với doanh nghiệp như trồng trọt cần nước vậy. Khi bị thiếu nước thì rõ ràng nông nghiệp không thể phát triển, giống như doanh nghiệp thiếu vốn thì chắc chắn gặp khó khăn”.

Vị này cũng nêu rõ, cả trong năm 2022, dòng vốn đối với doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn, trong đó có dòng vốn từ trái phiếu doanh nghiệp. Từ đó đến bây giờ, hàng loạt khó khăn lại dồn dập đổ lên các doanh nghiệp từ thị trường thế giới, đó là đơn hàng giảm, nhiều hoạt động kinh doanh khó khăn, doanh nghiệp đối mặt với nhiều khó khăn, vay vốn ngân hàng thì lãi suất rất cao…

“Trong giai đoạn vừa rồi, lãi suất có giai đoạn mười mấy phần trăm, mà đối với hoạt động kinh doanh bình thường thì mười mấy phần trăm đã khó chứ chưa nói đến tích lũy và phát triển”, Phó Chủ tịch VCCI nêu rõ.

Phối hợp và lựa chọn đúng “liều lượng”

Hiện cung tiền (M2) của cả nước mới tăng 2,7%, thấp hơn so với mức 3,8% cùng kỳ năm trước và thấp hơn rất nhiều mức 7% của năm 2019. Vòng quay tiền 6 tháng đầu năm của Việt Nam cũng chỉ đạt 0,67 lần, tức là tương đương vòng quay tiền thấp của cả năm 2022. Cùng với đó, tính đến cuối tháng 6, tăng trưởng tín dụng mới tăng 4,73%, trong khi mục tiêu cho cả năm được đề ra là 14-15%. Như vậy, dù đã hết nửa năm nhưng tín dụng mới chỉ đi được chưa đến 1/4 chặng đường, cho thấy khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế đang yếu.

Từ thực tế này, nhiều chuyên gia nhận định, chính sách tiền tệ không phải “chìa khóa vạn năng” để giải quyết bài toán khó khăn của doanh nghiệp cũng như nền kinh tế. Thậm chí, có chuyên gia cho rằng, sẽ là rủi ro lớn nhất nếu quá dựa vào chính sách tiền tệ trong bối cảnh tổng cầu đang suy giảm, bởi sẽ làm chất lượng tài sản của hệ thống tài chính tiền tệ kém đi, đồng thời có thể lan truyền đến khu vực kinh tế thực, gây ra rủi ro về lạm phát. Chuyên gia kinh tế TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển thương hiệu và cạnh tranh cho rằng, muốn đa mục tiêu thì phải đa công cụ, nên chính sách tiền tệ dù quan trọng nhưng không phải là tất cả.

Trong bối cảnh như vậy, việc phối hợp chính sách đã tiếp tục được nhấn mạnh từ những khuyến nghị của các chuyên gia cho đến chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Quốc hội. Theo TS. Võ Trí Thành, phục hồi kinh tế cần kết hợp với nhiều chính sách như kích cầu tiêu dùng, hỗ trợ người lao động, kích cầu du lịch, đẩy mạnh đầu tư công, giải quyết khó khăn cho xuất khẩu…

Thực tế cho thấy, việc lựa chọn, sử dụng công cụ nào nhiều hơn còn phụ thuộc vào từng thời điểm. Chẳng hạn ở thời điểm xây dựng Nghị quyết 43/2022/QH15 của Quốc hội: Về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội vào cuối năm 2021, gần như các hoạt động kinh tế xã hội ngừng trệ. Nên chính sách tiền tệ trong bối cảnh đó phát huy hiệu quả rất thấp, do vậy, chính sách tiền tệ thắt chặt và chính sách tài khóa nới lỏng là phù hợp. Còn trong giai đoạn hiện nay, sản xuất, kinh doanh đã phần nào phục hồi nhưng có thể thay đổi trạng thái và những khó khăn của doanh nghiệp về vốn, về dòng tiền là rất rõ, nên phải nới lỏng linh hoạt tiền tệ.

Ngoài ra, không ít doanh nghiệp đã nhấn mạnh, vấn đề quan trọng còn là sự hấp thụ khi phối hợp chính sách tiền tệ với các chính sách khác. Sự phối hợp chính sách còn phải tính đến việc khơi thông rào cản, đẩy nhanh giải quyết thủ tục hành chính. Nhiều chuyên gia còn nhìn nhận, chính sách tiền tệ phải chú ý về “liều lượng” khi nới lỏng trước những tác động từ bối cảnh khi phải kiểm soát lạm phát, điều hành tỷ giá, an toàn hệ thống… Hơn nữa, linh hoạt, nới lỏng tiền tệ chứ không hạ chuẩn, phải kiểm soát không thể để dòng tiền “dễ dãi” chảy vào những lĩnh vực rủi ro.

Điều đáng mừng là từ nay đến cuối năm, do yếu tố mùa vụ và kinh tế bớt những tiêu cực, lượng cung tiền được dự báo mạnh hơn, vòng quay tiền sẽ nhanh hơn. Câu chuyện lạm phát tại Việt Nam được nhận định là “yên tâm”, nên việc sử dụng các chính sách để phục hồi và kích thích tăng trưởng sẽ có thuận lợi. Hiện dòng vốn vẫn đang được cố gắng bơm ra nền kinh tế qua các gói tín dụng ưu đãi, cùng với đó là các chính sách về giảm thuế, phí đã được ban hành. Tuy nhiên, các doanh nghiệp kiến nghị cần rút ngắn độ trễ của chính sách để những hỗ trợ nhanh chóng đi vào cuộc sống. Đồng thời, bản thân doanh nghiệp cũng cần có những chuyển đổi, tái cơ cấu, tìm kiếm thị trường… để những hỗ trợ đạt hiệu quả và đi đúng hướng.

Theo Hương Dịu (Báo Đầu tư)